Các kỹ thuật chế tác trong đồ thờ gỗ truyền thống

Trong chế tác đồ thờ gỗ truyền thống, các kỹ thuật chế tác đòi hỏi sự tỉ mỉ, kỹ năng cao và tình yêu nghề của người thợ thủ công. Đồ thờ gỗ truyền thống không chỉ là vật dụng thờ cúng mà còn mang trong mình giá trị văn hoá tâm linh sâu sắc. Dưới đây là một số kỹ thuật chế tác cơ bản trong đồ thờ gỗ truyền thống:

1. Chạm khắc gỗ

Chạm khắc gỗ nổi (chạm lồi): Đây là kỹ thuật phổ biến nhất trong chế tác đồ thờ gỗ. Các nghệ nhân sẽ sử dụng dao, đục chạm khắc hoa văn nổi lên bề mặt gỗ. Những hoạ tiết như long, lân, quy, phụng, hoa sen, mẫu đơn, hay các biểu tượng phúc lộc thọ được chặm khắc nổi. Kỹ thuật này đòi hỏi phải có sự khéo léo trong phân biệt độ sâu của từng chi tiết và sự tinh tế trong đường nét. 

Chạm khắc lặn (chạm chìm): Kỹ thuật chạm khắc lặn tạo ra những họa tiết chìm vào trong bề mặt gỗ, giúp sản phẩm có chiều sâu và sự tinh tế. Các chi tiết như hoa văn, hình ảnh thần linh, biểu tượng tứ linh hay các cảnh vật thiên nhiên thường được chạm khắc theo cách này.

Chạm khắc tỉa: Đây là kỹ thuật dùng dao để tỉa, cắt gọt chi tiết nhỏ, mảnh mai trên bề mặt gỗ. Kỹ thuật này thường được áp dụng để tạo ra các hoa văn tinh xảo, có độ sắc nét cao, phù hợp với những sản phẩm thờ cúng cần có chi tiết nhỏ, mượt mà.

2. Đục, đẽo và tiện gỗ

Đục và đẽo: Đây là kỹ thuật cơ bản trong việc tạo hình các sản phẩm gỗ. Đục và đẽo giúp loại bỏ phần gỗ thừa, tạo hình các chi tiết và cấu trúc cơ bản của đồ thờ. Các thợ mộc sẽ sử dụng những công cụ như búa, đục, dao để xử lý gỗ, làm cho các chi tiết trên sản phẩm trở nên chính xác và đẹp mắt. 

Tiện gỗ: Kỹ thuật tiện gỗ được áp dụng chủ yếu cho các sản phẩm có hình dạng tròn hoặc vuông, như bát hương, đèn thờ, chân nến. Các nghệ nhân sử dụng máy tiện hoặc tiện thủ công để tạo ra các hình dáng đồng đều, trơn tru, giúp sản phẩm vừa đẹp mắt vừa dễ sử dụng. Kỹ thuật tiện gỗ cần sự chính xác cao và khả năng điều chỉnh máy tiện tốt.

3. Sơn son thếp vàng:

Sơn son: Sau khi các sản phẩm được chạm khắc hoàn thiện sẽ được sơn một lớp son màu đỏ hoặc đen để tạo độ bóng và bảo vệ bề mặt gỗ. Sơn son không chỉ tạo đồ bền cho sản phẩm mà còn giúp tăng thêm vẻ đẹp sang trọng, trang nghiêm của đồ thờ gỗ truyền thống.

 Thếp vàng: Thếp vàng là kỹ thuật dán lá vàng mỏng lên các chi tiết chạm khắc nổi để làm nổi bật các hoa văn, tăng giá trị thẩm mỹ và tạo sự linh thiêng, quý phái cho đồ thờ. Lớp vàng này mang ý nghĩa tôn kính đối với thần linh, tổ tiên và thể hiện sự giàu có, phúc lộc của gia chủ.

4. Mài, đánh bóng và hoàn thiện:

Mài gỗ: Sau khi chạm khắc và đục đẽo, đồ thờ gỗ sẽ được mài để loại bỏ các cạnh sắc, góc cạnh thô. Mài gỗ giúp bề mặt đồ thờ trở nên mịn màng, dễ dàng sơn son hoặc phủ lớp hoàn thiện.

Đánh bóng: Sau khi sơn son hoặc thếp vàng, đồ thờ sẽ được đánh bóng để tạo độ sáng bóng, mịn màng và nổi bật các chi tiết. Đánh bóng cũng giúp bảo vệ bề mặt gỗ khỏi mối mọt, ẩm mốc, đồng thời tạo vẻ đẹp lâu dài cho sản phẩm.

5. Chế tác thủ công tinh xảo: 

Làm tay hoàn toàn: Đồ thờ gỗ truyền thống thường được làm hoàn toàn bằng tay, từ giai đoạn chọn gỗ, thiết kế, chạm khắc, đục đẽo cho đến hoàn thiện sản phẩm. Sự tinh tế trong từng đường nét, chi tiết thể hiện sự khéo léo và tài năng của các nghệ nhân.

Cắt ghép và lắp ráp: Đối với những bộ đồ thờ phức tạp, các nghệ nhân phải cắt ghép các phần gỗ sao cho khớp với nhau một cách chính xác. Các chi tiết như bàn thờ, tủ thờ, cuốn thư hay hoành phi câu đối đôi khi được ghép từ nhiều mảnh gỗ khác nhau, cần sự chính xác cao để tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh.

6. Tạo hình và kết cấu: 

Tạo hình các chi tiết lớn: Đối với các sản phẩm thờ cúng có kích thước lớn như tủ thờ, bàn thờ, hay cuốn thư, các nghệ nhân cần tạo hình phần khung và cấu trúc của sản phẩm trước khi tiến hành chạm khắc và trang trí chi tiết. Đây là công đoạn quan trọng để đảm bảo tính vững chãi và sự ổn định cho đồ thờ.

Kết cấu bền vững: Đồ thờ gỗ truyền thống không chỉ đẹp mà còn đảm bảo độ bền, vững chắc để sử dụng lâu dài. Các nghệ nhân sẽ chú trọng đến việc gia công các khớp nối, mối ghép giữa các bộ phận của sản phẩm sao cho chúng không bị lỏng lẻo hay hư hại theo thời gian.

7. Kỹ thuật kết hợp chất liệu: 

Kết hợp với các chất liệu khác: Ngoài gỗ, đồ thờ truyền thống có thể kết hợp với các chất liệu khác như đồng, bạc, hoặc đá để tạo ra những sản phẩm hoàn chỉnh. Ví dụ, một bộ lư hương bằng đồng có thể được gắn trên một bàn thờ gỗ, hoặc cuốn thư gỗ có thể có các chi tiết chạm khắc đồng, tạo nên sự kết hợp hoàn hảo giữa các chất liệu, vừa thể hiện sự sang trọng vừa bảo vệ sản phẩm khỏi sự ảnh hưởng của thời gian.

Các kỹ thuật chế tác trong đồ thờ gỗ truyền thống không chỉ là những công đoạn thủ công mà còn là biểu hiện của nghệ thuật tinh tế và sự tôn kính với tổ tiên, thần linh. Mỗi bước trong quy trình chế tác đều mang một giá trị riêng, góp phần tạo nên những sản phẩm không chỉ đẹp về mặt thẩm mỹ mà còn mang đậm giá trị văn hóa và tâm linh.

Đồ thờ Hải Mạnh là một trong những xưởng sản xuất đồ thờ lớn nhất tại Nam Định. Mọi chi tiết về sản phẩm xin vui lòng liên hệ theo địa chỉ:

Xưởng: TL489 - Hoành Sơn - Giao Thuỷ - Nam Định

Điện thoại/ zalo: 094.345.9934 - 0913.870.861

Hà Nội: Biệt thự Lk1 - KĐT Đại Thanh - Thanh Trì

Quảng Trị: 243 Lê Duẩn - TT Ái Tử - Triệu Phong

Điện thoại: 0985.171.274