LỄ ĐỘNG THỔ - MỘT SỐ ĐIỀU CẦN BIẾT
LỄ ĐỘNG THỔ - MỘT SỐ ĐIỀU CẦN BIẾT
Động thổ là nghi lễ quan trọng bậc nhất khi xây nhà. Việc hiểu rõ ý nghĩa, nguồn gốc cũng như nắm chắc các lễ nghi sẽ giúp gia chủ có thêm nhiều thuận lợi, may mắn khi tiến hành một trong các công việc quan trọng nhất của đời người là xây nhà.
1. Nguồn gốc
Theo sách cổ Trung Hoa, lễ động thổ có từ năm 113 trước Công nguyên. Đó là năm Mậu Thìn, vua Hán Vũ Đế thấy triều đình có tục tế Trời mà không tế Đất, nên họp lại nhằm bàn việc tổ chức Lễ hậu thổ để tạ ơn Thần Đất.
Ngày xưa, lễ động thổ được tiến hành hàng năm sau mùng 3 Tết. Động thổ phải có
lễ cúng Thổ thần để trình xin bắt đầu động đến đất cho năm mới. Các bô lão và
quan viên được cử làm chủ tế và bồi tế để cúng thần Đất. Lễ vật cúng gồm nhang,
rượu, y phục và vàng mã.
Trong buổi lễ, ông chủ tế cuốc mấy nhát xuống đất để lấy một cục đất đặt lên bàn
thờ, xin Thổ thần cho dân làng được động thổ. Nếu nhà có ai tang gia thì phải
nán lại, đợi lễ động thổ xong mới được đào huyệt an táng.
2. Ý nghĩa
Người xưa quan niệm “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá”, bất cứ mảnh đất nào cũng có một vị Thổ Thần cai quản. Mặt khác, trên mảnh đất đó còn là nơi cư ngụ của những vong linh đã khuất, hoặc nơi đó từng là nơi thờ cúng, các đình, đền, miếu, mạo, chùa chiền… Do vậy, khi xây dựng các công trình cần phải làm lễ xin phép. Đó là sự trình báo về việc sắp phải xây cất công trình bên trên khu đất đó và mong muốn các vong linh đang lấy đó làm nơi trú ngụ thì vui vẻ và hoan hỷ chuyển sang một nơi khác để cho việc thi công được tiến hành thuận lợi! Ngoài ra lễ cúng khởi công còn là một tuyên bố cùng các vị thổ địa, thần hoàng trong khu vực đó về sự thay đổi sắp diễn ra với khu đất công trình. Đó chính là ý nghĩa của lễ động thổ.
3. Cách thức tổ chức một lễ cúng động thổ
Chọn ngày giờ tháng tốt
Trước khi động thổ cần xem xét để chọn ngày tốt, giờ tốt hợp với tuổi người chủ đất nhất để khởi công. Nếu gia chủ không hợp tuổi xây nhà thì chọn người khác trong gia đình... để đứng ra đại diện thi công xây nhà (trường hợp này gọi là “mượn tuổi”).
Chuẩn bị các vật phẩm quan trọng cho lễ cúng.
Sau khi chọn được ngày tốt, giờ tốt, tiếp theo, gia chủ tiến hành chuẩn bị các vật phẩm cho lễ cúng. Vật phẩm cúng lễ động thổ thông thường gồm các thứ sau:
- Một con gà luộc (Nên chọn gà trống, chân và mỏ đều vàng, mình vàng).
- Ba quả trứng luộc
- Ba con tôm luộc.
- Một miếng thịt luộc (thịt lợn).
- Một chén gạo.
- Một chén muối.
- Ba ly nước trà.
- Một cốc rượu trắng.
- Hai cây đèn cầy.
- Một dĩa ngũ quả.
- Một bình hoa (nên chọn hoa cúc và một vài nhành hoa khác).
- Một đĩa bánh kẹo
- Giấy tiền vàng mã.
- Một bó nhang.
Tiến hành các nghi lễ cúng
Vào ngày giờ tốt đã chọn, gia chủ bài biện, bố trí tất cả lễ vật lên một mâm nhỏ trên một cái bàn đặt giữa công trình.
Đốt hai cây nến và thắp 07 nén nhang (với gia chủ là nam), 09 nén (với gia chủ là nữ);
Gia chủ quần áo chỉnh tề, thắp đèn nhang vái bốn phương, tám hướng rồi quay vào mâm lễ mà khấn.
Sau khi cúng xong, khi hương gần tàn thì hoá tiền vàng, giấy mã, sau đó gia chủ tự tay cuốc mấy nhát vào chỗ định đào móng.
4. Văn khấn
Tùy theo vùng miền, quan điểm tín ngưỡng, cách diễn đạt khác nhau, song, một bài văn khấn lễ động thổ cần phải đảm bảo được các nội dung: Sau phần kính cáo, văn khấn phải nêu rõ thời gian, địa điểm tiến hành lễ và tên gia chủ; nói rõ các vật phẩm, mục đích của lễ cúng; nghiêm cẩn bày tỏ lòng thành kính và thỉnh cầu các vị thần phù hộ độ trì cho gia chủ mọi việc hanh thông, vạn sự như ý…
5. Một số lưu ý
- Sau khi cúng xong, gia chủ phải tự tay cuốc mấy nhát vào chỗ định đào móng, không được nhờ người khác.
- Riêng 3 hũ muối - gạo - nước, sau khi cúng xong thì phải giữ lại thật kỹ. Sau này, khi nhập trạch thì đem để ở bếp - nơi thờ cúng Táo Quân.
- Trường hợp mượn tuổi:
+ Gia chủ phải làm giấy tờ bán tượng trưng khu đất đó cho người mượn tuổi.
+ Khi động thổ, người mượn tuổi thay gia chủ khấn vái và động thổ như trên. Lúc này gia chủ phải lánh khỏi nơi làm nhà, sau khi hoàn tất việc động thổ xong mới trở về.
+ Các lần cất nóc, đổ mái, người mượn tuổi vẫn tiếp tục dâng hương, khấn lễ, gia chủ vẫn phải lánh mặt lúc làm lễ.
+ Khi nhập trạch, người mượn tuổi làm mọi thủ tục dâng hương, khấn thành lời bàn giao nhà cho gia chủ. Gia chủ làm giấy tờ mua lại nhà và khấn cầu, lễ theo phần nhập trạch.
