​Phong tục Hợp tự - Đôi điều cần biết

Phong tục Hợp tự - Đôi điều cần biết

Hợp tự tức là rước tiên linh các đời vào thờ chung trong cùng một nhà thờ của đại tôn hay của từng chi.
Theo phong tục cổ truyền "Ngũ đại mai thần chủ" thì hết 5 đời sẽ tống giỗ. Năm đời là tính cả người chấp sự nên thực chất chỉ có 4 đời (cha mẹ, ông bà, cụ và kỵ). Cao hơn kỵ gọi chung là tiên tổ, thì không cúng giỗ nữa, mà rước chung tất cả vào chung một nhà thờ mỗi năm tế một lượt.
Gộp chung tất cả tiên tổ của nhiều đời lại để tế chung thay cho từng lễ giỗ, đó là hình thức hợp tự cổ truyền. Song, trong phong tục đó còn có điều bất tiện. Đó là chỉ con trưởng, cháu trưởng, chắt trưởng... nối dòng qua nhiều đời mới được thờ ở nhà thờ chính. Các con, cháu, chắt những ông con thứ qua nhiều đời phải xây nhiều nhà thờ lớp con thứ, lớp cháu thứ, lớp chắt thứ... Nếu cứ mãi như thế thì có nơi số nhà thờ còn nhiều hơn cả số nhà ở của người dương trần. Do vậy, nên từ đầu thế kỷ XX, nhất là sau Cách mạng Tháng 8-1945, ở nhiều nơi đã có hình thức tiến hành hợp tự vào các nhà thờ họ.
Theo hình thức này, dẫu cửa trưởng hay cửa thứ, sau khi mất, hết vòng tang, đều được rước linh vị vào thờ ở nhà thờ chung của họ. Linh vị xếp theo thứ tự trên dưới. Đến ngày giỗ người nào, thì đưa linh vị người đó vào hàng giữa theo thứ bậc, cúng xong lại xếp vào vị trí cũ. Việc hợp tự như vậy, trước là hợp với tâm linh, con cái ở dưới chân cha mẹ, cháu chắt về với tổ tiên, tượng trưng sự đoàn tụ ở cõi âm, sau nữa thuận tiện cho việc chung sức, chung lòng xây dựng nhà thờ, mua sắm tế khí, quanh năm hương khói, gắn bó thêm mối tình ruột thịt trong nội thân.

Tuy nhiên, cũng có những gia đình ở cách xa nhà thờ, đi lại bất tiện, lại có điều kiện kinh tế nên họ cúng riêng, không hợp tự. Nên, ngày nay, việc hợp tự hoàn toàn dựa trên nguyên tắc tự nguyện./.