Mùa thanh minh đang đến. Lắng tâm và ngẫm sẽ ngộ ra nhiều chiều kích rất sâu và rất rộng.

Vào tiết thanh minh, trời đất giao hòa

Hẳn không phải ngẫu nhiên mà tiết thanh minh lại rơi vào đầu tháng Tư dương, tháng Hai, tháng Ba âm, vào đúng cái thời khắc giao mùa xuân – hạ, mạch đời, nguồn sống hiển hiện khắp nơi nơi, trời đất, lòng người như giao hòa làm một trong những “thanh”, những “minh”, những “trong”, những “sáng” của chồi non, lộc biếc. Và ắt hẳn cũng là một sự hữu ý của cha ông khi tiết thanh minh cũng là mùa tảo mộ, cái mùa mà dù đi đâu, ở đâu, làm gì, ai ai cũng đều muốn trở về với nguồn cội, muốn được tận tay sửa sang mồ mả tổ tiên, thắp nén tâm hương, không phải để mong cho mình có thêm điều lợi, tiếng thơm, mà đơn giản chỉ là để lòng nhẹ nhõm, thanh thản và cảm thấu hơn đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ người trồng cây” của dân tộc, hay nói cách khác, đó là mùa để mỗi chúng ta thực hành chữ Hiếu. Nghĩ, thấy người xưa thật nhân văn!
Trong Hán tự, “Hiếu” (孝) gồm chữ “Lão” ở trên, chữ “Tử” ở dưới. Cha trên, con dưới, thể hiện trật tự gia đình trên dưới phân minh. Ấy là cái tinh tế của cổ nhân trong triết lý tượng hình. Nó càng sâu sắc hơn khi chữ Hiếu ấy được nâng lên thành đạo - Đạo Hiếu. Khi ấy, người ta hiểu rằng, có một giá trị xuyên thời gian và không gian, từ khi con người xuất hiện trên trái đất cho đến khi trái đất còn con người, thẩm thấu, chi phối mọi mối quan hệ, là “cương thường” của muôn đời, ấy là Hiếu.

Lá trên cành xanh tốt, nhờ gốc cấp nhựa sống

Cuộc sống không ngừng vận động. Chữ Hiếu cũng vậy. So với ngày xưa, ngày nay, chữ Hiếu đang mở rộng biên độ của nó. Cho nên, những câu “kinh điển” của cổ nhân như “Xuyết xúc ẩm thủy, tận kỳ hoan, tư chi vị hiếu” (Nuôi dưỡng cha mẹ, tỏ lòng thành kính, làm cho cha mẹ vui vẻ, hài lòng, ấy là hiếu) có thể vẫn đúng, song, e chưa đủ. Hãy khoan nói đến cái vế “chưa đủ” vừa nhắc kia, bởi cái “tiểu hiếu”, cái ân đầu tiên – ân cha mẹ trong “Tứ trọng ân” vẫn còn nhiều điều đáng bàn. Không cần phải như Lão Lai Tử ngày đêm làm trò để cha mẹ vui, càng không phải chôn con nuôi mẹ như Quách Cự, bán thân chôn cha như Đồng Vĩnh mà đôi khi, chỉ cần một lời vấn an cha, một cái nắm tay lúc mẹ mệt hay sự xuất hiện bất ngờ vào một ngày bình thường... cũng có thể làm bất cứ đấng sinh thành nào dù khó tính đến mấy cũng phải rưng rưng cảm động. Đơn giản thế nhưng không phải ai cũng làm được.
Cha mẹ nào mà chẳng thương con. Nên, trên đời này, có cha, có mẹ nào bắt con phải báo hiếu đâu. Nhưng, như “nhân chi sơ tính bản thiện”, như tính Thiện vốn là sẵn có của mỗi người như trời có 4 mùa, đất có 4 phương, thực hành đạo hiếu là việc tất lẽ dĩ ngẫu của phận làm con, là việc cần làm, nên làm và phải làm, cả về tư tưởng và tình cảm. Mà đã là tình cảm thì phải là do sự thôi thúc từ bên trong chứ không phải từ sự thúc ép bên ngoài. Ấy là cốt lõi của Hiếu.

Cha mẹ nuôi con chẳng kể tháng ngày...

Thời gian vô thủy vô chung cứ không ngừng thực hiện cái quy luật đào thải khôn cùng của nó. Không phải giá trị nào được tôn vinh ngày hôm nay cũng đủ sức bước tiếp vào ngày mai. Con người sẽ quên đi nhiều hay các giá trị tự nó vơi đi? Làm sao mà biết được. Chỉ biết rằng, những gì là Chân, là Thiện, là Mỹ thì luôn tồn tại mãi mãi. Hiếu là một trong những giá trị như thế!