Chọn gỗ làm đồ thờ

Bên cạnh tôn giáo như Phật Giáo, Ki-tô giáo, Hồi giáo, Hòa Hảo, Cao Đài, văn hóa truyền thống của người Việt còn lưu truyền rất nhiều loại hình tín ngưỡng dân gian mang bản sắc rất riêng so với các dân tộc khác trên thế giới. Có thể kể ra như tín ngưỡng thờ thần ( Thổ Công, Bản Xứ, Bản Mệnh), tín ngưỡng thờ ông bà tổ tiên và đạo Mẫu. Do vậy, trong mỗi gia đình, không gian thờ cúng luôn có một vị trí trang trọng, tôn nghiêm, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và sự hướng tới những điều tốt đẹp như Chân, Thiện, Mỹ. Các vật dụng làm đồ thờ cũng được lựa chọn cẩn trọng, đảm bảo tính trang nghiêm, mỹ thuật và phù hợp với văn hóa tâm linh nhưng vẫn gần gũi với cuộc sống.

Do đặc điểm của đồ thờ cúng chủ yếu để yên một vị trí, chỉ chịu sự thay đổi nhiệt độ, độ ẩm của khí hậu nên người xưa đã chọn các chất liệu làm đồ thờ rất phù hợp như gỗ, đồng, sứ, gốm,v.v... Nhiều vật dụng thờ cúng được lưu truyền từ đời này sang đời khác, chứng kiến bao thăng trầm xuyên suốt lịch sử của dòng họ, gia tộc hay làng xã.

Ngày nay, cuộc sống hiện đại có nhiều thay đổi, văn hóa làng xã chuyển biến sang văn hóa đô thị, nông thôn mới, nhưng nếp sinh hoạt tâm linh xưa vẫn được trân trọng và thực hành. Tuy vậy, đồ thờ cúng cũng có những sự thay đổi đáng kể cả về kiểu loại và mẫu mã nhằm phục vụ thị hiếu và nhu cầu mới của người dân. Bên cạnh sự co lại của diện tích nhà ở đô thị, loại hình căn hộ,nhà chung cư có tác động lớn nhất đến việc thay đổi đồ thờ tự. Bên cạnh đó, công nghệ sản xuất hiện đại, chuyên môn hóa cao cũng góp phần làm tăng chất lượng và giảm giá thành cho các đồ thờ cúng.

Bài viết này đề cập đến việc lựa chọn và sử dụng đồ thờ làm bằng gỗ trong nhà ở đô thị hiện đại. Các chủ đề chính được bàn tới bao gồm : Phân loại và đặc điểm của gỗ làm đồ thờ; Phương pháp sơn phủ trang trí và bảo vệ đồ thờ bằng gỗ; Mẹo và lưu ý khi sử dụng đồ thờ bằng gỗ.

1. Phân loại và đặc điểm của gỗ làm đồ thờ.

Hiện nay, việc sử dụng các loại gỗ truyền thống làm đồ thờ rất phổ biến do thị hiếu và quan niệm của người tiêu dùng, đó là các loại gỗ như : gỗ mít, gỗ gụ, gỗ dổi, gỗ hương, gỗ dâu, gỗ tràm . Các loại gỗ này đặc biệt phù hợp với đặc điểm " bất di bất dịch" của đồ thờ, có độ bền cao, dễ chế tác hoa văn và sơn hoàn thiện. Bảng sau đây sẽ mô tả chi tiết các đặc tính của từng loại gỗ :

* Các tiêu chí được xác định theo kinh nghiệm nghề nghiệp của các thợ mộc tại các làng nghề mộc truyền thống như La Xuyên, Tân Dân, Hữu Bằng, Thiết Bình, Lỗ Khê,vv....

Từ bảng, có thể thấy hầu hết các loại gỗ tự nhiên chọn làm đồ thờ đều có đặc tính chung là không mọt, ngoài ra người ta có thể ngâm gỗ để triệt tiệu nhựa sống trong gỗ để gỗ có thể sớm ổn định (giảm co ngót tự nhiên). Các kỹ thuật mộc như vào mộng én, long khung, đi hét khắc phục tốt các hiện tượng co ngót của gỗ, làm sản phẩm bền đẹp hơn. Ngoài ra có thể thấy, gỗ càng đắt tiền thì độ bền càng cao và các loại gỗ đều có độ bền trên 30 năm khi làm đồ thờ. Về màu sắc gỗ tự nhiên, hầu hết các loại gỗ này đều có màu vàng hoặc đỏ, là hai màu được ưa chuộng trong văn hóa của người Việt.

2. Phương pháp sơn phủ hoàn thiện và bảo vệ đồ thờ bằng gỗ

Hiện nay, hai lựa chọn chính trong hoàn thiện đồ thờ là sơn PU và sơn son truyền thống. Đối với cuộc sống hiện đại, PU thường được lựa chọn do đa dạng màu sắc và dễ hòa nhập với không gian chung bao gồm cả không gian thờ cúng. Việc sơn PU các vật dụng thờ cúng không chỉ đảm bảo tính thẩm mỹ mà còn góp phần bảo vệ gỗ trước tác động của ngoại cảnh, tăng độ bền và các đặc tính lý hóa khác của gỗ làm đồ thờ. Với sơn PU, bạn có thể dễ dàng lựa chọn màu sắc theo ý muốn, tuy nhiên đây cũng là điều khiến bạn khó khăn khi lựa chọn phân biệt loại gỗ của sản phẩm đã hoàn thiện.

3. Mẹo và lưu ý khi sử dụng đồ thờ bằng gỗ.

Đồ thờ được làm bằng gỗ tự nhiên như tủ thờ, bàn thờ, do đó không ai có thể khẳng định 100% là sản phẩm sẽ không bị co ngót, nứt nẻ theo thời gian, càng không thể khẳng định không mối mọt ( không mọt thì có thể trong thời gian hữu hạn chứ mối thì nó không ngán loại gỗ nào, kể cả bê tông). Để bảo quản tốt đồ thờ bằng gỗ trong quá trình sử dụng, cần lưu ý :

• - Không sử dụng hóa chất tẩy rửa để lau chùi, làm sạch. Bạn chỉ cần dùng giẻ mềm và nước sạch, máy xịt hơi nếu cần.
• - Tránh ánh nắng trực tiếp vào đồ thờ bằng gỗ vì chúng có thể làm gỗ biến dạng vì nhiệt, làm hỏng lớp sơn bảo vệ.
• - Tránh các tác động nhiệt hoặc nước trực tiếp lên bề mặt sản phẩm như nến, hương, hoa quả tươi. Bạn có thể đặt tấm kính trên bề mặt bàn thờ, sập thờ và dùng vải đỏ lót để không bị "bóng" bát hương, đồng thời khắc tính "hàn" của kính cho hợp ngũ hành.
• - Đối với các vết mốc trên đồ gỗ sơn PU, bạn có thể dùng Ga-na ( hỏi hàng kim khí mua ga-na đánh bóng) đánh lại sẽ hết mốc.

Tóm lược : Bạn có thể thấy, với phương pháp hoàn thiện PU hiện nay, các sản phẩm hoàn thiện khó có thể phân biệt được chúng làm bằng gỗ gì, và mức giá của các loại gỗ tỷ lệ với độ bền của chúng. Tuy nhiên, với thời hạn sử dụng của căn hộ chung cư tối đa 50 năm thì chỉ cần gỗ tràm cũng đã đáp ứng suốt thời gian đó mà giá thành lại tốt hơn rất nhiều.Ngoài ra, cây gỗ tràm được trồng và khai thác công nghiệp, do đó sử dụng gỗ tràm cũng là góp phần bảo vệ diện tích rừng tự nhiên. Vì vậy, lựa chọn các sản phẩm gỗ tràm là một lựa chọn tiêu dùng thông minh!

Một số sản phẩm bàn thờ và tủ thờ bằng gỗ tràm tại Đồ Thờ Hải Mạnh