MẪU ĐỆ TAM THOẢI PHỦ
MẪU ĐỆ TAM THOẢI PHỦ
Mẫu Đệ Tam còn gọi là Mẫu Thoải (Chữ “Thoải” là đọc chệch của chữ “Thủy”), còn gọi là Thủy Cung Thánh Mẫu. Trong Tam Tòa Thánh mẫu, Mẫu Thoải đứng thứ ba, bên tay phải của Mẫu Đệ Nhất và mặc áo màu trắng.
1. Các truyền thuyết Mẫu Thoải
Truyền thuyết Mẫu Thoải là con gái vua Thủy Tề (Long Vương)
Có hai truyền thuyết Mẫu Thoải xuất thân là con gái của Long Vương:
- Truyền thuyết từ vùng Thái Bình, Nghệ An: Mẫu Thoải là con gái của Long Vương, lấy vua Kinh Dương, sinh ra Sùng Lãm (chính là vua Lạc Long Quân). Là con gái Long Vương nên Bà được làm nhiệm vụ cai quản vùng sông biển, ao hồ.
Truyền thuyết ở đền Dùm - Tuyên Quang; Đền Dầm, Đền Xâm Thị - Thường Tín - Hà Nội: Theo truyền thuyết này thì Mẫu Thoải cũng là con gái của Vua Thủy Tề, nhưng Bà kết duyên cùng Kính Xuyên (là con Vua Đất). Khi Kính Xuyên đi vắng, bà ở nhà khâu vá, chẳng may kim đâm vào tay chảy máu, lấy tấm vải lụa trắng để thấm máu. Thảo Mai, tiểu thiếp của Kinh Xuyên, vốn đã sinh lòng đố kị từ lâu, nhân cơ hội đó giấu tấm lụa đi, đến khi Kính Xuyên về, Thảo Mai lấy ra rồi vu oan cho bà ở nhà đã cắt máu thề nguyền để tư thông cùng kẻ khác. Kính Xuyên không nghe lời thanh minh, ghen tuông mù quáng, bắt đóng cũi bỏ bà lên rừng cho thú dữ ăn thịt. Ở nơi rừng núi, bà được muôn loài quý mến, dâng hoa quả nước uống cho bà. Đến một ngày kia thì bà gặp được Liễu Nghị, vốn là thư sinh quê đất Thanh Miện, trên đường đi thi chẳng may bị lạc vào nơi bà bị đày ải. Thấy bà vậy, Liễu Nghị đến hỏi han, sau khi biết rõ sự tình, Liễu Nghị nhận giúp đỡ bà. Bà đã viết thư nhờ Liễu Nghị mang về đến chốn Long Cung để vua cha thấu hết sự tình rồi sẽ định liệu sau. Sau khi biết chuyện, Vua Thủy Tề tức giận, sai người đi bắt Kính Xuyên và Thảo Mai, truyền cho Trưởng Tử Xích Lân lên đón bà về. Bà được rước về Thoải Phủ, kết duyên cùng Liễu Nghị, người được giao cho chức Quốc Tế Thủy Quan.
Truyền thuyết Mẫu Thoải là vợ của Vua Thủy Tề
Theo thần phả của làng Viêm Xá, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh – nơi Mẫu Thoải được thờ là Thành Hoàng và có sắc thượng phong đề "Nhữ Nương Nam nữ Nam Hải Đại Vương". Mẫu Thoải là vợ của vua Thủy Tề, là Hoàng hậu dưới Thủy cung. Vua Thủy Tề trông coi các việc ở biển, còn Mẫu trông coi các việc ở sông suối. Do sông suối có ở khắp nơi nên Mẫu cũng có mặt ở khắp nơi, nhất là tại các bến sông lớn.
Truyền thuyết Mẫu Thoải là hóa thân của 3 công chúa của Lạc Long Quân và Âu Cơ
Theo thuyết này, Lạc Long Quân đã giao cho 3 công chúa cai quản sông biển nước Nam là: Thủy tinh Động đình Ngọc nữ Công chúa, Hoàng Bà Đoan khiết Phu nhân và Tam giang Công chúa. Ba bà đóng dinh cơ ở sông Nguyệt Đức và có nhiệm vụ coi sóc các sông nước, luồng lạch, dạy dân chế tạo thuyền bè và đan các thứ lưới bắt cá, chế ngự các vị thần mưa, thần gió mỗi khi các vị này xâm hại đến hạ giới. Các Mẫu còn làm mưa và giúp dân chống lụt.
Mẫu Thoải mặc áo trắng trong Tam Toà Thánh Mẫu
2. Các đền thờ chính:
Đền Thượng Tuyên Quang, Đền Hạ Tuyên Quang, Đền Ỷ La Tuyên Quang được coi là nơi phát tích của Mẫu Thoải.
Đền Dầm, Đền Xâm Thị - Thường Tín, Hà Nội gắn với thánh tích Mẫu Thoải linh phù cho vua Trần Nhân Tông đánh giặc Nguyên.
Đền Mẫu Thác Hàn Sơn, Hà Trung, Thanh Hóa gắn với thánh tích Mẫu Thoải linh phù cho vua Lê Lợi khởi nghĩa chống quân Minh.
Đền Mẫu Thoải Lạng Sơn gắn với các thánh tích Mẫu Thoải giúp các triều đại chống quân phương Bắc xâm lược.
3. Ngày lễ chính: Ngày 10/6 âm lịch hàng năm./.
